Пасланне Прэзідэнта беларускаму народу і парламенту — гэта найважнейшая палітычная падзея, калі Кіраўнік дзяржавы вызначае прыярытэтныя кірункі развіцця краіны, адбылася ў традыцыйным фармаце. Ва ўрачыстай абстаноўцы ў Палацы Рэспублікі прысутнічала звыш 2,5 тысяч чалавек. Вялікая аўдыторыя сачыла за выступленнем Прэзідэнта ў прамым эфіры — трансляцыю глядзелі і ва ўсіх рэгіёнах нашай краіны, і за яе межамі. Традыцыйна з вуснаў Аляксандра Лукашэнкі гучалі фундаментальныя рэчы, ад якіх напрамую залежыць далейшае развіццё дзяржавы, бяспека і дабрабыт кожнага беларуса. Тэма Паслання была сфармулявана так: умовы захавання суверэнітэту і незалежнасці.
1. Народнае адзінства
Мы, беларусы, заўсёды дэманстравалі яго ў пераломныя моманты гісторыі. Менавіта адзінства давала нам сілы для перамогі над ворагамі і абставінамі.
Так было ў гады рэвалюцыйных ліхалеццяў. Так было і ў 1939-м, калі ўз’ядналіся нашы гістарычныя землі. Так было ў гады Вялікай Айчыннай вайны, калі акупанты сутыкнуліся з сапраўды ўсенародным супраціўленнем. У цяжкі пасляваенны час, у ліхія 90-я, у перыяды сусветных крызісаў і ў пандэмію беларусы заўсёды былі адзіныя перад цяжкасцямі і выклікамі.
Усе стратэгічныя рашэнні мы прымалі самі, пераважнай большасцю галасоў на рэферэндумах і выбарах. Большасцю мы выдужалі і ў 2020-м: той жнівень паказаў нашы пралікі, сканцэнтраваўшы нашу ўвагу на недапушчальнасці самазаспакаення і расхлябанасці.
Я ўдзячны ўсім, хто ўключыўся ў абмеркаванне новай рэдакцыі Асноўнага Закона, хто прыняў удзел у рэферэндуме 2022 года. Гэта мільёны. Такой аднадушнасці наша гісторыя яшчэ не ведала.
Шмат хто кажа, што Лукашэнка зрабіў гэту Канстытуцыю пад сябе. Канстытуцыйная камісія, створаная з прадстаўнікоў розных пластоў грамадства, уносіла прапановы, рабілі гэта публічна. Таму не трэба папракаць, што я прыняў гэтую Канстытуцыю. Паверце, мой век заканчваецца і ніякія Канстытуцыі я рабіць пад сябе не буду.
Вы думаеце: «цяпер ён скажа, будзе ён Прэзідэнтам ці не». Гэта вы вырашыце, хто будзе вашым Прэзідэнтам. Да сваіх апошніх дзён на гэтай пасадзе я буду працаваць на карысць нашай краіны. Я ніколі не буду кульгавай качкай.
У мяне дастаткова паўнамоцтваў для таго, каб абараніць сваю краіну, асабліва зараз. Я больш, чым вы, зацікаўлены, каб яе захаваць. Бо я ўклаў у яе ўсё сваё жыццё. Я не бачыў гэтага жыцця, акрамя сваёй Беларусі.
Мае дзеці прэзідэнтамі не будуць. Вы павінны гэта памятаць і таксама не абсмоктваць, і не казаць на гэтую тэму. Мы разам з вамі, і я ў тым ліку, пакуль мы жывыя, сваіх заваяванняў не аддадзім. Не аддадзім — значыць, будзем жыць мы і будуць жыць нашы дзеці.
Што мы маем зараз? З амаль 100 заканадаўчых актаў ужо прынята або разгледжана ў першым чытанні ў парламенце больш за палову. Нам жыць па гэтых законах. Прыняты ключавыя, я б сказаў, унікальныя ў сваім родзе законы «Аб Усебеларускім народным сходзе», «Аб асновах грамадзянскай супольнасці», скарэкціраваны ў адпаведнасці з Канстытуцыяй законы аб Нацыянальным сходзе, аб Савеце Міністраў, аб статусе дэпутата Палаты прадстаўнікоў, члена Савета Рэспублікі.
Нагадаю: да бліжэйшых выбараў засталося менш за год. Такога маштабнага выбарчага працэсу ў нас яшчэ не было.
2. Гістарычная памяць і нашы нацыянальныя традыцыі
Мы, беларусы, народ з багатай тысячагадовай гісторыяй. У ёй перапляліся эпохі росквіту і падзенні многіх дзяржаў, якія ствараюцца на нашых землях. Вытокі беларускай дзяржаўнасці — гэта падмурак нашага суверэнітэту.
Сам час прымусіў нас заняць больш жорсткую дзяржаўную пазіцыю ў пытаннях захавання гістарычнай праўды, даць прынцыповую, бескампрамісную ацэнку асобным фактам.
Так, беларуская нацыя фарміравалася на стыку заходняй і ўсходнеславянскай цывілізацый, на аснове хрысціянства, але пры перавазе праваслаўя. Менавіта канфесійны выбар, зроблены нашымі продкамі больш за тысячу гадоў таму, вызначыў культурны код беларусаў і наш менталітэт.
Беларуская дзяржаўнасць першапачаткова фарміравалася на аснове традыцый народаўладдзя. Нашы дэмакратычныя традыцыі маюць тысячагадовую гісторыю.
Беларуская дзяржава таксама з’яўляецца паўнапраўным пераемнікам гістарычнай спадчыны Старажытнай Русі. Там жа, у гістарычным мінулым, — вытокі беларускай верацярпімасці і павагі да іншых народаў.
У мінулым годзе мы надалі шмат увагі свайму мінуламу. Але тэма сябе не вычарпала. У пэўнай меры Год міру і стваральнай працы павінен стаць працягам асноўнай ідэі Года гістарычнай памяці. Людзі павінны ведаць, хто нашы героі, выхоўваць на іх прыкладах новыя пакаленні беларусаў. Хатынь, Ала, Боркі, Брэсцкая крэпасць і ўсе месцы трагедыі і подзвігу беларускага народа, народаў СССР — адным словам, народа-пераможцы — павінны стаць месцам паломніцтва і пакланення. У першую чаргу, для нашых дзяцей.
У гэтым годзе 23 верасня Беларусь адзначыць 80-годдзе вызвалення ад нямецка-фашысцкіх акупантаў першага населенага пункта Камарына. Гэта будзе стартам шырокамаштабных мерапрыемстваў, прысвечаных вызваленню Беларусі.
Пытанні абароны сваёй нацыянальнай спадчыны — гэта задачы, на вырашэнне якіх павінна быць нацэлена ўся сфера культуры.
Яшчэ на адну важную тэму звярнулі маю ўвагу нашы патрыёты. Дзяржаўная сімволіка Беларусі — гэта свайго роду захавальнік гістарычнай памяці. І той факт, што дзяржаўных сімвалаў у нас тры: герб, сцяг, гімн, а дзяржаўнае свята прысвечана толькі двум. Напэўна, гэта няправільна. Трэба выправіць гэты недахоп.
3. Эканоміка
Вось ужо тры дзесяцігоддзі падмуркам нашай дзяржаўнай палітыкі з’яўляецца сацыяльна арыентаваная эканоміка. Па ўсіх паказчыках, якія характарызуюць сацыяльную няроўнасць, Беларусь адносіцца да найбольш беспраблемных краін. Мы стварылі дзяржаву без алігархаў, не дапусцілі канцэнтрацыі капіталу і ўласнасці ў адных руках, усе нацыянальныя багацці належаць народу. Таму менавіта эканоміка, якая забяспечвае сацыяльную абароненасць грамадзян, з’яўляецца галоўнай мішэнню Захаду.
Вы ведаеце: ні суверэнная Беларусь, ні суверэнная Расія з моцнай эканомікай нікому не патрэбны. Валоданне велізарнымі, першым чынам прыроднымі, рэсурсамі нараўне з высокім узроўнем прамысловай вытворчасці і сур’ёзнымі навуковымі кампетэнцыямі — прычына імкнення ўхіліць нас як канкурэнтаў. Менавіта канкурэнтаў. Але сёння я абсалютна перакананы — не атрымаецца. Мы выстаім.
Вялікія фінансавыя «эксперты» прадракалі крах нашай эканомікі, абвал рубля і збядненне насельніцтва. А цяпер, калі прагнозы не апраўдваюцца, даводзіцца тлумачыць грамадзянам Еўрасаюза, чаму, калі яны эканомілі на цяпле, гарачай вадзе, бензіне, Беларусь выстаяла, больш за тое, па шэрагу напрамкаў нават прыбавіла. Цяпер шукаюць там, на Захадзе, аб’ектыўныя і суб’ектыўныя фактары. Шукайце. Ім усё роўна ніколі не зразумець розніцу паміж вольным ліберальным грамадствам, дзе ніхто нікому нічога не павінен, і народам, які разумее сваю адказнасць перад дзяржавай, сваімі суайчыннікамі і будучымі пакаленнямі.
З большага ўсё гэтак жа. Цёпла і ўтульна ў нашых дамах, у магазінах на паліцах прадукты, нават для гурманаў, дзеткі ходзяць у школы і ўніверсітэты, парадак і бяспека на нашых вуліцах. Прымальны парадак. А страціць гэта можна ў адзін момант.
Нашы прадпрыемствы працуюць, тавары ідуць на новыя рынкі, нягледзячы на ўсе гэтыя санкцыі. Мы атрымалі рэкорднае знешнегандлёвае сальда — амаль 4.5 млрд. долараў (перасягнулі нават максімум 2021 года), тым самым захаваўшы стабільнасць нацыянальнай валюты. Стрымліваем рост цэн. Харчовую бяспеку забяспечылі ў поўнай меры, сабраўшы найлепшы ўраджай збожжавых за апошняе пяцігоддзе. І ніякі голад нам не страшны, свае прадукты прадаём па ўсім свеце.
Харчовы экспарт упершыню прынёс выручку звыш 8 млрд. долараў. Памятаеце, што мы марылі аб шасці?
І гэта пры тым, што мы ж ведаем, якія рэзервы ёсць яшчэ ў шмат якіх сельскагаспадарчых арганізацыях. Навядзём жорсткі парадак, будзем выконваць тэхналагічныя дысцыпліну і рэгламенты — вынікі будуць на парадак вышэйшыя. У свеце насельніцтва прырастае. Голад ахоплівае ўсё больш і больш краін. Таму харчаванне, без якога ніхто жыць не можа, будзе галоўным накірункам развіцця эканомікі ў любой краіне.
Сёння час ініцыятывы і актыўных дзеянняў. Толькі кіраўнікі, якія нестандартна думаюць, энтузіясты здольныя рухаць галіны і сферы наперад.
Патрэбны людзі смелыя, якія не баяцца браць на сябе адказнасць, не баяцца выходзіць за межы інструкцый, калі таго патрабуе вытворчая неабходнасць.
Ролю навукі трэба падняць на парадак, і вучоных у тым ліку. Не навукоўцаў трэба падганяць, а яны павінны «рухаць» галіны на новыя тэхналагічныя ўклады ва ўмовах вострай канкурэнцыі.
Адна з архіважных задач — захаваць набраны тэмп развіцця інжынерна-транспартнай інфраструктуры. Аб’ёмы дарожнага будаўніцтва, увод жылля, добраўпарадкаванне населеных пунктаў — гарантыя камфортнага пражывання ў рэгіёнах.
4. Сацыяльная справядлівасць
Народ — адзіная крыніца дзяржаўнай улады і носьбіт суверэнітэту. Гэта норма Канстытуцыі прадвызначае галоўны прынцып нашай палітыкі — сацыяльную справядлівасць. І мы будзем прытрымлівацца яго, што б ні адбывалася ў свеце і ў краіне.
Мы не дзеля прыгожага слоўца называем чалавека галоўнай каштоўнасцю. Захаванне правоў грамадзян Беларусі — непарушны пастулат у нашай дзяржаве. Роўныя для ўсіх правы на бясплатныя і даступныя адукацыю, медыцыну, на працаабарону ў выпадку хваробы, роўныя магчымасці для прафесійнага старту — асноўныя мэты нашай сацыяльнай палітыкі. Народ можа разлічваць на раўнапраўную падтрымку з боку дзяржавы, бо гэта справядліва.
У нашай краіне ўсе, хто хоча і можа працаваць, працуюць і зарабляюць.
Заробак, паўтару, павінен быць зароблены. Гэта справядлівы падыход. Нам удалося летась павысіць яго як у рэальным сектары, так і ў бюджэтнай сферы (у намінальным выражэнні на 13%). Гэта дазволіла забяспечыць заробкі вышэйшыя за ўзровень інфляцыі настаўнікам, работнікам культуры і сацабслугоўвання. Расце заробак работнікаў аховы здароўя. Будзем рухацца ў такім напрамку і далей. Але і попыт за вынікі будзе ўзмоцнены!
Сацыяльная справядлівасць, яшчэ раз кажу, — гэта сацыяльная абароненасць грамадзян. Мы заўсёды памятаем аб нашых старых. Пенсіі ў мінулым годзе павышаліся тройчы. Для будучых пенсіянераў запрацавала праграма накапленняў на пенсію з дзяржаўнай падтрымкай (праграма «3 + 3»). Частка ўзносаў на будучую пенсію работніку аплачваецца з дзяржсродкаў.
Нельга дапусціць падзелу нашай кампактнай краіны на Мінск і астатнюю Беларусь! Мы сем «Я» — шэсць абласцей і сталіца. Гэта наш лозунг. Уласцівыя рэгіёну перавагі павінны стаць крыніцамі яго развіцця. У чарговы раз звяртаю вашу ўвагу: нельга сцягваць усе рэсурсы ў Мінск і ў выніку дапусціць гіперцэнтралізацыю…
Нельга агулам загульвацца ў так званую аптымізацыю, канцэнтруючы працоўную сілу і кампетэнцыі выключна ў абласных цэнтрах і сталіцы за кошт скарачэння рэгіянальнай сеткі. Да кожнага скарачэння арганізацый жыллёва-камунальнай гаспадаркі, паштовай сувязі, банкаўскай сферы, аптэчнай сеткі трэба падыходзіць індывідуальна і чуць людзей.
На асаблівым кантролі — вытворчасць беларускіх лекавых прэпаратаў. Іх долю неабходна пастаянна павышаць, асартымент пашыраць. Такія ж патрабаванні да айчынных тэхналагічных інавацый і абсталявання.
Яшчэ найважнейшая задача ахове здароўя — дакладная праца на ранняе выяўленне фактараў рызыкі захворванняў. Усе павінны праходзіць абавязковую дыспансерызацыю. Гэта адказнасць не толькі ўрачоў, але і кожнага з нас. Асобная ўвага — здароўю дзяцей.
Пытанні дэмаграфічнай бяспекі — тэма не толькі эканамічных мер. Ёсць фактары, якія нівеліруюць усе намаганні дзяржавы па стварэнні спрыяльных умоў для росту насельніцтва.
Любая папулярызацыя ідэй бяздзетнай сямейнай пары ў нашай інфармацыйнай і культурнай прасторы павінна спыняцца. Любыя ўкідванні такіх завуаліраваных заклікаў, роўна як і ўсе нетрадыцыйныя павевы, — не што іншае, як спроба абязлюдзіць і аслабіць дзяржаву.
Жыццёвы поспех і досвед бессэнсоўныя, калі іх няма каму перадаць, нажытыя багацці не заменяць шчасця бачыць, як працягваецца твой род.
Трэба разбураць стэрэатып: альбо кар’ера, альбо сям’я. Сёння ў дзяржаве створаны ўсе ўмовы, каб жанчына магла рэалізаваць сябе як мама і як прафесіянал. Сродкі масавай інфармацыі, кінавытворчасць, культурныя праекты, рэкламная прадукцыя павінны працаваць на ідэю адраджэння традыцыі вялікай, дружнай, поўнай — класічнай! — сям’і.
Каласальная адказнасць ляжыць на плячах выхавальнікаў, школьных настаўнікаў, выкладчыкаў ВНУ — захаванне пераемнасці нашых традыцыйных каштоўнасцяў. Галоўная з іх — любоў да сваёй краіны. І скажу зноў, бо актуальна: выхаваць патрыёта можа толькі патрыёт.
5. Незалежная знешняя палітыка
Ёсць толькі адзін індыкатар знешнепалітычнай самастойнасці дзяржавы — палітычная воля лідара. У каго з сённяшніх еўрапейскіх лідараў вы гэтую волю бачыце?
Ідзе разбурэнне Еўропы. Маё бачанне — Еўропа можа захавацца толькі з намі, перш за ўсё з Расіяй. Калі Еўропа аб’яднаецца з Расіяй, гэта будзе такі полюс, з якім ніхто не справіцца. Скажу нават: ні дружалюбны нам Кітай, ні тым больш ЗША. Амерыканцы выкарыстоўваюць у тым ліку бойню ва Украіне, каб Еўропу падпарадкаваць, растаптаўшы, трымаць яе ў стойле.
Яшчэ зусім нядаўна прагматычнае супрацоўніцтва ЕС з намі і Расіяй прыносіла адчувальную выгаду. Што значыць плыць у фарватары чужых інтарэсаў, яшчэ больш рэльефна паказвае ўкраінская тэма. Паглядзіце на гэтых шалёных, якія ва ўладзе, якія ў Польшчы. Закрылі граніцу. Каму шкоду прынеслі? Гэта ж праблема з далёка ідучымі наступствамі.
Ці можна назваць самастойнай палітыку ААН, АБСЕ, МВФ, шэрагу іншых міжнародных структур, якія даўно абслугоўваюць інтарэсы глабалістаў?
Калі свет мяняецца, мы павінны пад яго падладжвацца альбо ўдзельнічаць у яго змене?
Дзе трэба для краіны — там трэба падстроіцца. Але ўдзельнічаць у змене свету трэба, бо зробяць без нас і нашы інтарэсы там улічаны не будуць.
Няхай мы невялікая па сусветных мерках дзяржава, але, як аказваецца, і наша роля можа быць значнай. Інакш не ляпілі б з Беларусі ворага ў вачах усёй еўрапейскай супольнасці. Не ўкладалі б мільярды ў гэтую прапаганду. За нас сур’ёзна ўзяліся. За кардонам рыхтуюць баевікоў з ліку збеглых, на гарбу якіх НАТА плануе ўлезці да нас і наладзіць ваенную заварушку. Унутры краіны разгарнулі кампанію па выманьванні грашовых сродкаў ашуканцамі, уцягванні нашай моладзі ў супрацьпраўную дзейнасць і экстрэмізм. За ўсімі фактамі стаяць спецслужбы сумежных дзяржаў.
Наш знешнепалітычны адказ на ўсю гэтую вакханалію — ў паскораным развіцці адносін з бліжэйшымі саюзнікамі. І так званы разварот на Усход у нашай палітыцы — гэта самая разумная рэальнасць, прадыктаваная духам часу.
Прыярытэт у знешнім гандлі мы аддаём стратэгічным партнёрам і саюзнікам, перш за ўсё Расіі і Кітаю.
Маючае адбыцца ўступленне Беларусі ў ШАС у якасці паўнапраўнага члена адкрывае новыя перспектывы. Гэта арганізацыя сёння — адно з самых буйных у свеце рэгіянальных аб’яднанняў. З ім мы самі станем мацнейшымі і зробім яго мацнейшым, падаўшы дадатковыя магчымасці для супрацоўніцтва па шматлікіх кірунках, уключаючы вытворчую кааперацыю і лагістыку, і працягнем Шаўковы шлях.
6. Абараназдольнасць дзяржавы
Сёння, думаю, нікому не трэба тлумачыць, навошта дзяржаве патрэбна моцная і ўзброеная па апошнім слове тэхнікі армія, навошта трэба развіваць уласную ваенную прамысловасць, наколькі важна ні ад каго не залежыць у гэтым пытанні. Чым больш мы хочам жыць у мірнай суверэннай дзяржаве, тым мацнейшымі мы павінны быць. Гэта аксіёма. Для тых, хто да гэтага часу не зразумеў, я паўтару яшчэ раз: Беларусь — міралюбівая краіна. Мы не плануем ні на каго нападаць, не хочам ні з кім ваяваць. Не хочам! Мы да гэтага часу яшчэ не пахавалі апошняга салдата і мірнага жыхара, якіх страцілі ў гады Вялікай Айчыннай. І ўсім сэрцам жадаем, каб гэтая вайна засталася апошняй у гісторыі нашай зямлі — зямлі, прасякнутай крывёй і слязамі. Нам хапіла болю.
Але жыццё прымушае нас, як я заўсёды кажу, порах трымаць сухім, бо сапраўдны твар так званай заходняй дыпламатыі мы ведаем…
Мы гатовы да любога развіцця падзей. Яшчэ раз усіх, хто непакоіцца за мір і бяспеку ў нашай краіне, хачу супакоіць: нічога не бойцеся, усё будзе нарамальна, мы будзем, наколькі гэта магчыма, абараняць мір, а не знішчаць яго. Любы замах на суверэнную тэрыторыю Беларусі, нашу ваенную і грамадзянскую інфраструктуру атрымае неадкладны адказ.
І трэба спыніць гэтыя размовы аб ядзернай зброі — тактычнай, нетактычнай. Адна толькі бомба, якая размяшчаецца ў Беларусі, у два-тры разы мацней за Хірасіму і Нагасакі. Тады там столькі загінула. 250-300 тысяч чалавек на працягу месяца. Гэта страшная зброя. Ніхто ніколі прымяняць яе, як цацку, не будзе, акрамя амерыканцаў…
Усім сілавым ведамствам краіны пастаўлена задача — захаваць мір на беларускай зямлі, чаго б гэта ні каштавала. І яна выконваецца. Баявое дзяжурства па супрацьпаветранай абароне ўжо больш за год бесперапынна ажыццяўляецца ва ўзмоцненым рэжыме. Умацаваны падраздзяленні аховы граніц. Сумесна з міліцыяй і КДБ на пастаяннай аснове ажыццяўляюцца контрразведвальныя мерапрыемствы і забяспечваецца грамадская бяспека на прыгранічнаых тэрыторыях.
У мэтах прадухілення магчымых правакацый з боку ашалелых украінскіх нацыяналістаў для прыкрыцця Дзяржграніцы на паўднёвы напрамак выведзена частка сіл спецыяльных аперацый і іншыя падраздзяленні беларускай арміі.
Пад пастаянным кантролем знаходзяцца і нашы заходнія рубяжы. Мы ўзмацнілі ахову памежных з Польшчай і Літвой тэрыторый, не зачыняючыся ад іх. Вы бачыце, мы ўвялі гэты бязвіз. Вы не хвалюйцеся, мы бачым, хто прыехаў і хто з’ехаў. Мы надаём абароне нашай Радзімы ўсенародны характар. Гэта не проста лозунг.
Створаны механізм фармавання народнага апалчэння. Пераважна з гэтым звязана планавая арганізацыйная работа ў ваенных камісарыятах, на прадпрыемствах і ў арганізацыях.
Мэта гэтай работы — мець аб’ектыўныя дадзеныя аб стане і колькасці ваеннанавучанага рэзерву, калі Айчына будзе ў небяспецы. Гэта першае. Другое. Калі мы гаворым аб Айчыне, мы думаем пра свой дом і родных людзей. І разумеем, што наша Беларусь пад нашай абаронай, што кожны, хто называе сябе мужчынам, як мінімум павінен навучыцца трымаць у руках зброю, каб умець абараніць усіх і ўсё, што дорага. І не толькі мужчын датычыцца, а і нашых жанчын. Яны павінны ўмець хаця б элементарна валодаць простай зброяй па жаданні. А дзяржава зробіць усё, каб захаваць гэты мір, а таксама абараніць сваіх грамадзян ад любога віду тэрарыстычных атак.
Мы ўсе жадаем жыць у міры з усімі народамі. У гэтым жаданні не ўсё, але многае залежыць ад вас саміх.
Суверэнітэт, незалежнасць не даюцца раз і назаўжды. Гэта сталая неабходнасць дэманстраваць, што ў нас ёсць воля, ёсць свае каштоўнасці, свае традыцыі і свой гістарычны шлях. Шлях міру і стваральнай працы.
Наперадзе — шмат працы. Мэты вызначаны. Задачы пастаўлены. Даручэнні дадзены. Яшчэ раз падкрэслю: Беларусь — гэта наша зямля.
Толькі мы самі ведаем, як павінна развівацца наша краіна, толькі мы вызначаем стратэгію гэтага развіцця, толькі мы нясём рэальную адказнасць за сваю будучыню.
Па матэрыялах БЕЛТА