Аддзяленне трансфузіялогіі Пружанскай райбальніцы падчас наведвання яго карэспандэнтамі не пуставала. Толькі што з кабінета, дзе праводзіцца забор плазмы крыві, выйшаў донар Раман Кардзіс. Рыхтаваўся да гэтай жа працэдуры жыхар аг. Лінова Мікалай Стасевіч.
На чыста жаночае пытанне, ці не страшна яму, Мікалай Аляксандравіч толькі ўсміхнуўся: гэтая плазмадача ў яго была ўжо 17-я па ліку, плюс восем разоў здаваў кроў. Робіць гэта штомесяц, так што працэдура знаёмая да дробязей. Зразумела, даводзіцца правільна рыхтавацца да яе: напярэдадні тры дні не ўжываць тлустай ежы, паболей піць вады, каб кроў стала больш вадкай, не ўтвараліся тромбы. Ды і наогул адказна ставіцца да свайго ладу жыцця.
І вось ужо запрацавала сістэма плазмаферэзу, за работай якой уважліва сачыла старшая медсястра Наталля Каляда. Адны пластыкавыя трубачкі, якімі аказаліся злучаны донар і апарат, афарбаваліся ў чырвоны колер, другія — у празрыста-жаўтаваты. Аддзяленне трансфузіялогіі даўно выкарыстоўвае падобныя методыкі працы: кроў забіраецца з вены чалавека, на цэнтрыфузе чырвоныя клеткі аддзяляюцца ад плазмы і зноў вяртаюцца донару, а плазма замарожваецца ў спецыяльных пакетах. Толькі тэхніка, з дапамогай якой гэта робіцца, пастаянна ўдасканальваецца.
— Гэты апарат фірмы «Геманэцік» у нас больш стары, — тлумачыць загадчык аддзялення Іван Сямашка. — Яго перадаў на бязвыплатнай аснове Гродзенскі абласны цэнтр трансфузіялогіі, калі мяняў сваё абсталяванне. А апарат «Аўрора» ў суседнім кабінеце — сучасны, новага пакалення, яго зусім нядаўна атрымалі ад беларускай фірмы «ЮніанМедыкал» у якасці спонсарскай дапамогі. Прыязджаў інжынер фірмы, дапамог устанавіць, запусціць, правесці пробныя заборы. Усё добра працуе, цяпер засталося пачакаць, пакуль атрымаем заказаныя для яго аднаразовыя расходныя матэрыялы.
Адрозненне апаратаў апошніх пакаленняў у тым, што ў рабоце поўнасцю адсутнічае так званы чалавечы фактар. Сістэма працуе ў закрытым рэжыме. Медперсанал не ўмешваецца ў працэсы, не перашкаджае працаваць разумнай тэхніцы. Але самае нязначнае парушэнне (напрыклад, адна з трубачак пераціснецца) — і апарат спыніцца, падасць гукавы сігнал аб праблеме.
Сапраўды, чуем: нешта запішчала. Аказалася, гэта апарат прасігналіў, што адпаведная порцыя крыві апрацавана, плазма ў колькасці 291 мілілітра ўжо ў пакеце, а эрытрацытная маса перапампоўваецца назад Мікалаю Стасевічу. Так паўторыцца некалькі разоў, пакуль колькасць здадзенай донарам плазмы не будзе роўнай 600 мл (па 300 мл у кожным пакеце).
Працэдура доўжыцца крыху больш за паўгадзіны, за гэты час перапрацоўваецца 1,2–1,5 літра крыві (дарэчы, раней пры здачы плазмы працэс ішоў паўтары гадзіны).
— Пры плазмадачы губляецца толькі вадкая частка крыві, — кажа Іван Іванавіч. — Яна назапашваецца вельмі хутка, у адрозненне ад чырвоных клетак, якія ўзнаўляюцца некалькі тыдняў, таму здаваць плазму пры неабходнасці чалавек можа нават двойчы на месяц. Наогул, у арганізме тых, хто рэгулярна праходзіць падобную працэдуру, запускаецца механізм аднаўлення крыві, хутчэй праходзяць кампенсацыйныя працэсы, абмен рэчываў, павышаецца імунітэт. Так што донарства карыснае для арганізма, калі, зразумела, у чалавека няма супрацьпаказанняў.
Іван Іванавіч Сямашка і сам шмат разоў здаваў кроў, мае званне «Ганаровы донар», але пасля перанесенага гепатыту донарства стала немагчымым.
— Супрацьпаказаннямі могуць аказацца не толькі інфекцыйныя або шэраг хранічных хвароб, але нават вага ніжэйшая за 50 кілаграмаў. Ёсць абмежаванні і па ўзросце: раней донарам можна было стаць з 18 да 60 гадоў, цяпер верхнюю планку ўзнялі да 65-ці.
Нам здавалася, што забраная ў донара плазма адразу адправіцца ў рэанімацыйнае або хірургічнае аддзяленне для аказання неадкладнай дапамогі тым, хто мае ў іх патрэбу. Але ж не. Пакеты спачатку трапляюць пад шокавую замарозку: нягледзячы на тое, што кожны донар праходзіць медагляды, плазма, як і кроў, дакладна даследуецца на выяўленне шэрага магчымых захворванняў і выкарыстоўваецца толькі пасля пацвярджэння іх бяспекі. Так што без каранціну ў маразільнай камеры ніяк. Плазма, дарэчы, праз шэсць месяцаў захоўвання правяраецца яшчэ раз і толькі тады выкарыстоўваецца па прызначэнні.
А як жа заклікі да людзей, што тэрмінова патрэбна кроў той або іншай групы? Урач тлумачыць, што донарская кроў і яе кампаненты ў любым выпадку бяруцца з існуючых запасаў, але часам існуе патрэба папаўняць «банк крыві». Самая рэдкая ў нас IV група крыві з адмоўным рэзусам. Яе назапашваюць менш за астатнія, тым не менш сочаць, каб заўсёды была ў наяўнасці на экстранны выпадак. Самыя распаўсюджаныя групы крыві — І і ІІ са станоўчымі рэзусамі. Адпаведна, і донараў з гэтымі групамі ў картатэцы аддзялення больш.
Канкрэтную колькасць донараў Іван Іванавіч не называе: нехта прыходзіць сюды аднаразова, а той жа Раман Кардзіс, з якім мы сутыкнуліся на самым пачатку, у той дзень здаў плазму 52-гі раз. Але існуюць іншыя лічбы: згодна з планам, за год аддзяленне нарыхтоўвае 600 літраў донарскай крыві і 290 літраў плазмы. Гэта прыкладна 1500 кровадач і 500 плазмадач.
«Лінейка» захворванняў, вылечыць якія дапамагаюць кампаненты крыві і прэпараты з яе, на жаль, не змяншаецца. Унёс у яе сваю сумную лепту і кавід. І, напэўна, многія з нас сутыкаліся з сітуацыяй, калі жыццё і здароўе члена сям‘і залежала менавіта ад чырвонай кроплі, падоранай донарам. Мікалай і Раман не ведаюць, каго выратуюць гэтыя пакеты з апошняй плазмадачы, як і не будзе ведаць пацыент, чый дар атрымаў. Але магчыма, некалі сам перадасць эстафету дабра іншым людзям.
Ірына Сядова. Фота Кацярыны Масік